Acer intermedium Panč. 1871

Acer intermedium Panč. 1871

= Acer hyrcanum Fischer & Meyer 1837 f. intermedium (Panč.) Bornmuller 1894

= Acer opalus var. serbicum Pax 1886

Pun naziv taksona:

Acer intermedium Panč., Šumsko drveće i šiblje Srbije 149 (1871)

Pančić, J.. Šumsko drveće i šiblje u Srbiji. Napisao Dr. Josif Pančić. - Glasnik Srpskog učenog društva, Beograd, 1871, knjiga XXX, str. 129-312.

Locus classicus: Leskovik u Aleksinačkoj (Pančić 1871: 149).

Typus: Leskovik, Pančić 3792, 1876, BEOU!

Opis: Drvo visoko do 12 m, sa prečnikom do 0,5 m i starošću do preko 100 godina. U sklopu krošnja valjkasta. Kora na starom deblu ljuspasto ispucala. Mlade grančice su gole crvenkasto smeđe, sjajne. Pupoljci kupasti,crvenkastosmeđi. Lišće dosta varijabilno: nešto kožasto sa 3 ili 5 režnjeva. Na licu ,golo, na naličju golo ili sa čuprcima dlačica u pazuhu nerava; dugačko i široko 3-9 cm, na peteljci slične dužine. Osnova lista srcasta, zaokružena ili malo klinasta. Režnjevi listova obično po obodu sa sitnim režnjićima ili zatubastim zupcima. Pri razlistavanju javlja se, i brzo opada, kraj lisne peteljke zališće: dugo oko 2 cm, široko oko 2 cm, široko oko 3 mm, golo ili, sa donje strane i po obodu, retko dlakavo. Cvetovi u visećim gronjama; javljaju se sa listanjem, u maju. Cvetne peteljke, gole, duge 4-5 cm; u cvasti su u pazuhu linearnih zalistaka, koji brzo opadaju, dugih 4-10 mm i širokih 0,3 mm. Cvetovi, u jednoj cvasti, većinom sa prašnicima. Čašičnih listića 5; dugi 7-8 mm, široki 2-3 mm, zelenkastobeličasti, sa 5-7 žućkastih, podužnih nerava. Krunični listići malo (do 1 mm) strče iz čašice, izduženo objajasti, pri osnovi klinasto suženi. Prašnika u muškim cvetovima obično 8; antere strče za svoju dužinu iz perijanta. Cvet u celini posudast; visok oko 8 mm, širok oko 7 mm. Diskus širok oko 2-3 mm. U cvetovima sa dobro razvijenim tučkom, ovaj je, u doba cvetanja, sa žigovima dogim koliko i stubić (oko 3 mm) i kružno ustranu i unazad povijenim, debelim (širokim) 0,25 mm. Žigovi se dele tačno u nivou vrhova kruničnih listića. Plodovi, dosta promenljivi, dugi 1,5-4 cm, sa krilima širokim 0,5-1,5 cm; leđa krila prava i manje-više paralelna, ponekad preklopljena ili pod pravim do tupim uglom. Semena gnezda gola, sjajna i crvenkasto smeđa. Plodovi zreli septembra. 5.

Opšte rasprostranjenje: Areal prelaznog maklena zahvata veći deo Balkanskog poluostrva; u vidu klina njegova oblast prostiranja pruža se do blizu Istre, na jug do Grčke, na istok do u Bugarsku, na sever do područja Đerdapa. Predstavlja endemit Balkanskog poluostrva, sa tesnim (morfološkim, ekološkim, po svoj prilici i filogenetskim) vezama sa kavkasko-maloazijskom vrstom Acer hyrcanum Fisch. et Mey. i krimskom vrstom Acer stevenii Pojark. Dugo je (do studije Fukareka, 1967) od naših botaničara smatran samo kao podvrsta ili varijetet vrste A. hyrcanum Fisch. et Mey. Rasprostranjenje u Srbiji: Rasprostranjen; Naročito je čest u istočnoj i severoistočnoj Srbiji (Bučanska Gora kod Knjaževca, Leskovik, Soko banja, Soko grad, Rtanj, Svrljiške planine, Suva planina, Stara planina, Djerdap, Pleš, Pirot i dr..)

Stanište:Prelazni maklen može se sresti na gotovo svim većim krečnjačkim masivima u Srbiji. Javlja se u kserotermnim tipovima šuma (Carpinetum orientalis serbicum (Rud.)Jov., Humileto-Pinetum nigrae Jov.),ali najuspešnije raste u mezofilnoj, reliktnoj šumi bukve-prelaznog maklena i mečje leske (Fageto-intermedio-Colurnetum Jov., Fageto-hyrcaneto-Colurnetum Jov.), u pojasu od 900-1250 m nadm. visine. Na Kosovu se češće javlja u šumama: Carpinetum orientalis scardicum Krasn., Dioscoro-Carpinetum orientalis Bleč., Colurno-Ostryetum Bleč., Seslerio-Ostryetum Horv. et H-ić. i dr.

Ostalo: Vrsta je zakonom zaštićena na području Srbije.