Ramonda serbica Panč. 1874

Prethodni Naredni

 

 

 

 

Ramonda serbica Panč. 1874

 

Pun naziv taksona:

Ramonda serbica Panč., Fl. Princ. Serb. 498 (1874)

 

Mesto publikovanja:

Pančić, J.: Flora Kneževine Srbije ili vaskularne biljke, koje u Srbiji divlje rastu. Po analitičkom metodu složio Dr. Josif Pančić. Flora Principatus Serbiae. - Državna štamparija, Beograd, 1874, XXXIV+798 str.

 

Locus classicus: Zlot (Pančić 1874: 498).

Typus: Zlot, Pančić 8135, 1876, BEOU!

 

Opis: Višegodišnja zimzelena zeljasta biljka sa listovima sakupljenim u prizemnu rozetu. Listovi rombični do eliptično-rombični, po obodu nepravilno i krupno nazubljeni, na licu razređeno, a na naličju i lisnoj dršci sa dugačkim braonkastim dlakama. Cvetna stabljika bez listova, visoka do 15 cm sa 1-3, a kod starijih primeraka i do 6 cvetova smeštenih u vršnoj razređenoj cvasti. Krunični listići bledo-ljubičasti, sa žutom osnovom, najčešće ih je 4-5, ređe 3 ili 6, sakupljeni su u kratku levkastu cev; prašnici ljubičasti. Plod čaura sa mnogo sitnog braonkastog semena.

Opšte rasprostranjenje: Endemit centralnog dela Balkanskog poluostrva, rasprostranjen u Srbiji, Crnoj Gori, zapadnoj Makedonija, Albaniji, Grčkoj (Epir) i severozapdnoj Bugarskoj. Areal se odlikuje nizom disjunkcija od kojih se mogu razlikovati dve najveće; jedna u istočnoj Srbiji i severozpadnoj Bugarskoj i druga veća počev od Crne Gore, Kosova i Makedonije preko Albanije do Grčke.

Rasprostranjenje u Srbiji: Rtanj, severne padine Svrljiških planina (Pleš, Pernatica, Julijanska planina), klisura Miljkovačke reke, klisura Lazareve reke kod Zlota, Jelašnička klisura, Radovanski kamen kod sela Jelašnica, Sićevačka klisura (Kusača, Oblik), Svrljiške planine, Ćiflik između Bele Palanke i Pirota, Koprivnik iznad Peći, Rugovska klisura, klisura Sušice, Žljeb; izvor Drima iznad sela Radavac, kanjon Ibra, klisure bočnih pritoka Ibra (Godulja, Crna reka), Koritnik, klisura Prizrenske Bistrice, klisure severnih ogranaka Šarplanine (Matos, Rusenica); Ošljak, Paštrik.

Stanište: Pukotine krečnjačkih stena, najčešće u zaštiti šumske vegetacije, u klisurama i nižim planinskim grebenima u dijapazonu nadmorskih visina od 150-1800m. Češća je u brdskom i nižem planinskom regionu od 300-1000 m. Isključivo naseljava severno eksponirane stene. Obrazuje reliktne hazmofitske zajednice od kojih su najznačajnije Ceterachi-Ramondaetum serbicae i veći broj zajednica tipa Musco-Ramondaetum serbicae.

 

Ostalo: Zbog nepristupačnosti najvećeg broja staništa, brojnost populacija je dobra i nije primećena promena brojnosti u negativnom smislu. Međutim, pojedini pristupačni delovi staništa (stene pored puteva u klisurama) kao i male lokalne populacije usled eksploatacije od strane sakupljača su znatno redukovane i na granici su nestanka. Prema istraživanjima u istočnoj Srbiji (Sićevačka klisura, Jelašnička klisura, klisure severnih padina Šarplanine) brojnost populacije na 5 m2 varira od 10-350 individua u zavisnosti od konfiguracije stena i vegetacije. U uzrasnoj strukturi populacija pretežno dominiraju reproduktivni adulti. Mlađe uzrasne klase su naročito česte u zajednicama sa mahovinama na osnovu čega možemo zaključiti da se u ovakvim zajednicama (tip Musco-Ramondaetum serbicae) vrsta uspešno obnavlja.

Sakupljanje od strane kolekcionara za herbarske zbirke i botaničke bašte predstavlja jedan od najznačajnijih faktora ugrožavanja. Takodje, uklanjanje prirodne šumske vegetacije u staništima čime se menjaju mikroklimatski uslovi i biotički, odnosno fitocenološki odnosi u zajednici, kao i izgradnja akumulacija u kanjonima, predstavljaju dodatne faktore ugrožavanja.

Vrsta je je zakonom zaštićena u Srbiji kao prirodna retkost.

Kao i ostale dve vrste roda Ramonda u Evropi ostatak je suptropske flore Evrope i Mediterana verovatno afričkog porekla. Najsrodnija je sa balkanskom vrstom Ramonda nathaliae od koje se predpostavlja se, još tokom tercijara poliploidijom odvojila u samostalnu vrstu.